Płaskostopie u dzieci - jakie obuwie będzie odpowiednie?
Czym charakteryzuje się płaskostopie u dzieci?
Stopa dziecka, która została ukształtowana prawidłowo, nigdy nie dotyka podłoża całą swoją powierzchnią i w środkowej części jest uniesiona, tworząc tzw. łuk podłużny i styka się z podłożem głównie w rejonie pięty i przodostopia. W ten sposób stopa jest w stanie utrzymać ciężar ciała oraz odpowiednio amortyzować wstrząsy, które wytwarzane są podczas chodzenia i biegania. Stopa dziecka z płaskostopiem będzie jednak odbiegać od normy. Ze względu na osłabienie mięśni i więzadeł, sklepienie stopy zostaje znacznie obniżone i stopa styka się z podłożem na całej powierzchni.
Osoby z płaskostopiem często podczas chodzenia nadmiernie pronują/koślawią piętę, czyli wykrzywiają ją na zewnątrz. Dlatego całe obciążenie skupia się na wewnętrznej krawędzi stopy. Płaskostopie przyczynia się zatem do występowania w bliższej lub dalszej perspektywie palucha koślawego, zapalenia więzadeł oraz bolesności i obrzęków.
Płaskostopie u dzieci – przyczyny
Płaskostopie u dziecka może być wadą nabytą lub wrodzoną (wymienić tu można m.in. wrodzoną wiotkość torebki albo koalicję stępu, czyli nieprawidłowe połączenie pomiędzy kośćmi tylnej części stopy).
Do innych przyczyn schorzenia należy:
∙ nadmierne obciążenie stóp, spowodowane na przykład nadwagą,
∙ mała aktywność fizyczna,
∙ uraz stopy,
∙ zapalenie ścięgna piszczelowego tylnego,
∙ słabe napięcie mięśniowe (wiotkość) i nadmierne rozciągnięcie więzadeł prowadzące do obniżenia sklepienia stopy,
∙ koślawe ustawienie kości piętowej wymuszające nieprawidłową pozycję całej stopy.
W przypadku płaskostopia u dzieci temat często może być pomijany za sprawą niewiedzy rodziców względem występowania wady. Opiekunowie nie mają świadomości jej pochodzenia ani sposobów zapobiegania. Nie wiedzą, jak dużą rolę w prawidłowym rozwoju stopy odgrywa obuwie, ponieważ to właśnie nieprawidłowo dobrane buty mogą przyczynić się do powstania lub utrwalenia tej deformacji.
Płaskostopie u dziecka – rodzaje
Płaskostopie u dzieci może być elastyczne (łuk stopy zanika podczas stania) oraz sztywne (łuk jest płaski i sztywny również bez obciążenia).
Schorzenie może przybierać różne formy. Są to:
Płaskostopie podłużne
Wada powstaje w wyniku obniżenia się łuku podłużnego stopy. Stopa przestaje amortyzować, a cała sylwetka traci stabilne podparcie. Dziecko jest bardziej narażone na przeciążenia ścięgien, więzadeł i kości śródstopia.
Stopa płasko-koślawa
Charakteryzuje się obniżeniem łuku podłużnego, połączonego z koślawym ustawieniem pięty.
Przy ocenie stanu zdrowotnego stóp dzieci należy rozróżnić stan patologiczny od płaskostopia fizjologicznego
Jest to stan przejściowy i normalny u małych dzieci, w trakcie którego stopa wygląda na płaską. W tym czasie, stopniowo płaskostopie fizjologiczne zanika stopniowo do czwartego, a nawet piątego roku życia, podczas którego mięśnie wzmacniają się i kształtują, prawidłową, „dorosłą” stopę. W żaden sposób nie utrudnia ono chodzenia, ani nie sprawia dziecku bólu. Dzieci wyrastają z niego, o ile rodzice odpowiednio troszczą się o rozwój stopy – dbając o kondycję ruchową oraz wybierając buty dla dzieci z elastycznymi spodami, a także systematycznie je zmieniając, wspierając zmiany zachodzące w stopie.
Płaskostopie u dzieci – objawy
Płaskostopie u dziecka nie zawsze musi dawać wyraźne objawy. Aby wykryć wadę, należy obserwować, czy buty nie są nadmiernie zniszczone po jednej stronie. Można tez samemu wykonywać co jakiś czas odbitki stóp, aby sprawdzić, czy następuje proces tworzenia się łuku podłużnego.
Powinno się też zwracać uwagę na ogólną postawę dziecka i sposób poruszania się. Koślawienie pięt, rozstawianie stóp szeroko w pozycji stojącej mogą wskazywać na płaskostopie u dzieci. Objawy najczęściej alarmują jednak rodziców dopiero wtedy, kiedy dziecko uskarża się na dolegliwości bólowe i skurcze w stopach, szczególnie po długich spacerach i większej aktywności fizycznej. Dlatego dobrze okresowo dokonywać kontroli u lekarza ortopedy dziecięcego.
Płaskostopie u dzieci – kiedy do lekarza?
Warto pamiętać o występowaniu płaskostopia fizjologicznego u dzieci – do kiedy jest ono zjawiskiem naturalnym? Podręcznikowo, do około piątego roku życia poduszka tłuszczowa stopy zanika, co sprawia, że fizjologiczne płaskostopie stopniowo ustępuje.
Jeśli po przekroczeniu tego wieku u dziecka pojawią się jakiekolwiek podejrzenia wady stópek u dzieci, konieczne jest udanie się do ortopedy. Lekarz postawi diagnozę, a w przypadku potwierdzenia wady zaproponuje dalsze postępowanie lecznicze (np. wskaże ćwiczenia wspierające rozwój stopy, a także przygotuje wkładkę ortopedyczną).
Leczenie płaskostopia u dzieci
Istnieje kilka możliwości, jak leczyć płaskostopie u dzieci, uzależnione od etiologii wady i stopnia nasilenia.
Najczęściej, w ramach leczenia płaskostopia u dzieci lekarz może zaproponować ćwiczenia korekcyjne. Pomocna jest też fizjoterapia poprawiająca koordynację i wzmacniająca mięśnie (przede wszystkim tułowia i pośladków).
W przypadku bardziej zaawansowanych deformacji stosuje się wkładki ortopedyczne oraz ortezy kostki. Pomagają one utrzymać stopę w neutralnej pozycji podczas chodzenia. W grę wchodzi też leczenie chirurgiczne.
Ćwiczenia na płaskostopie dla dzieci
Ćwiczenia są ważnym elementem zarówno terapii, jak i profilaktyki płaskostopia. Dodają siły mięśniom, usprawniają stawy, wypracowują prawidłowe wzorce ruchowe i stymulują prawidłowe ułożenie stopy. Powinny się odbywać zarówno pod nadzorem fizjoterapeuty, jak i w domu, pod okiem rodziców. Ćwiczyć należy regularnie, najlepiej 20-30 minut każdego dnia.
Wśród przykładowych ćwiczeń na płaskostopie dla dzieci można wymienić:
∙ skakanie na palcach, trampolinie, przez skakankę, gumę, przeszkody,
∙ „mocowanie się” stóp dziecka z dłońmi rodzica,
∙ turlanie stopami piłki tenisowej,
∙ spacerowanie po nierównym terenie: piasku, trawniku, drobnych kamykach,
∙ podnoszenie stopami woreczków z ryżem,
∙ chwytanie i przekładanie stopami niewielkich przedmiotów,
∙ chodzenie na wewnętrznych krawędziach stóp,
∙ maszerowanie po linii ze skulonymi palcami.
Jak zapobiegać płaskostopiu u dziecka? Wybierz buty profilaktyczne
Poza ćwiczeniami na płaskostopie dla dzieci istotnym elementem profilaktyki jest obuwie. Rodzice powinni wybierać je nie z myślą o wyglądzie czy cenie, ale przede wszystkim o zdrowiu dziecka. Jakie powinny być buty zmniejszające ryzyko wystąpienia płaskostopia u dziecka?
∙ Szeroki i wysoki czubek – to niezwykle istotne dla rozwoju stopy dziecka. Dzięki temu palce mogą swobodnie układać się w bucie bez ucisku lub zbytniego luzu. W ten sposób ruchomość stawów również nie jest ograniczona.
∙ Sprężysta podeszwa – dzięki elastycznym spodom, stawy i mięśnie stopy nie są ograniczone. Buty powinny uginać się w około 1/3 długości podeszwy. To sprawia, iż umożliwiają one palcom branie udziału w fazie odbicia.
∙ Miękkie materiały – stopa dziecka potrzebuje swobody, którą mogą zapewnić jej miękkie, naturalne i higieniczne materiały. Dzięki temu krążenie w stopie nie zostaje zaburzone. Dodatkowo zbyt twarde buciki mogą powodować otarcia, które sprawiają, że dziecko chodzi nieprawidłowo, aby zmniejszyć odczucia bólowe.
∙ Zakładka w tylnej części – to dotyczy tylko obuwia pełnego, z zakrytą piętą. W ten sposób buty wspierają właściwe ustawienie pięty.
∙ Buty dla dziecka muszą także być odpowiednio dobrane do długości stopy. Zbyt duże obuwie zaburza rytm chodzenia, z kolei zbyt małe ociera skórę i uciska palce, co może prowadzić do zniekształceń. Buty powinny być zatem około 6-8 mm dłuższe od stopy.
Płaskostopie to poważna wada, której nie należy bagatelizować – z całą pewnością może ono wpłynąć na komfort życia dziecka i mieć negatywne konsekwencje w dorosłości. Dlatego, zamiast leczyć, lepiej zapobiegać. Wystarczy zadbać o prawidłowy rozwój stopy, wybierając bezpieczne, wygodne i dobrze dopasowane buty profilaktyczne dla dzieci.
Buty na płaskostopie. Wsparcie w leczeniu płaskostopia u dzieci
Buty dla dzieci z płaskostopiem powinny posiadać wszystkie cechy wymienione przez nas powyżej. Muszą one być bezpieczne dla rozwoju stawów, mięśni i kości w stopie malucha, dzięki czemu wysiłek włożony w ćwiczenia nie pójdzie na marne. W przypadku dzieci, u których lekarz ortopeda stwierdzi konieczność stosowania wkładek istotne jest także, by buty na płaskostopie dla dziecka miały miejsce na włożenie wkładki korygującej wady stopy.
W obuwiu wspierającym korektę wady stopy istotna jest także stabilizacja pięty, którą uzyskać można dzięki odpowiedniej zakładce występującej w butach z zakrytą piętą. Dlatego klapki na płaskostopie nie sprawdzą się tak dobrze, jak buty z zabudowaną piętą (półbuty, trzewiki).
